Geweldloze communicatie

De dag van de geweldloosheid

Wist jij dat er een dag van de geweldloosheid bestaat? Ik niet, moet ik eerlijk bekennen. Maar het is zo. 2 Oktober is de dag van de geweldloosheid.

Ik moest toen ik hoorde van deze dag meteen denken aan geweldloze communicatie… Een model, bedacht door grondlegger Marschall Rosenberg, dat je leert beter en effectiever te communiceren.

Het zou goed kunnen dat wel eens van gehoord hebt van geweldloze communicatie. En wellicht denk je ook dat je héél 'geweldloos' communiceert.  Maar is dat wel zo?

De meeste mensen communiceren in hun eigen ogen ‘geweldloos’. Maar toch zitten hun boodschappen vol verwijten, kritische noten, jij-taal en onduidelijke eisen. Jij bent natúúrlijk een uitzondering. 🙂

Nu we het er toch over hebben... wat ís geweldloze communicatie eigenlijk?

 

Wolventaal en giraffentaal

In de geweldloze communicatie (GWLC) onderscheid gemaakt tussen tussen wolventaal (ook wel jakhalzentaal genoemd) en giraffentaal.

Wolventaal zit vol kleineringen,  oordelen, beschuldigingen en verwijten. Het gebruik van ervan drijft mensen uit elkaar. (En echt, véél mensen praten in wolventaal. Maar jij natuurlijk niet 😊)

Het is moeilijk te blijven luisteren naar iemand die in wolventaal spreekt, want je krijgt snel het gevoel je te moeten verdedigen, of het verhaal van de ander te moeten weerleggen. Bovendien is wolventaal vooral aanvallend en wordt het niet duidelijk wat iemand nou wél wil. De kans dat je als 'wolf' gehoord wordt en dat je krijgt wat je graag zou willen is vrij klein.

Giraffentaal is een veel zachtere taal. Het is de taal van mededogen, van het hart; die spreekt tot mensen van vlees en bloed. Een 'giraffe' communiceert vanuit ik-taal, met een duidelijke boodschap over de éigen gevoelens, behoeften en verlangens. De kans dat een giraffe gehoord wordt én krijgt wat hij of zij wil is veel groter.

Een paar voorbeelden:

Wolven/jakhalzentaal	Giraffentaal
Je bent te laat!	Je bent later dan we hebben afgesproken…
Wat een rommel!	Het ziet eruit alsof je plezier hebt gemaakt. Ik heb behoefte aan een opgeruimd huis.
Ik heb het je gisteren ook al uitgelegd!	Misschien kan ik je een andere manier laten zien?
Jengel niet zo!	Ik wil even rustig bellen, wil je even wachten met je verhaal vertellen?
Dat is oneerlijk!	Ik zie dat anders…
Wees stil!	Kun je wat sachter praten?
Je kleineert me!	Ik wil dat ik serieus wordt genomen.
Maar…. (scheidt)	En… (verbindt)
Onze relatie loopt niet lekker	Ik krijg minder aandacht dan ik wil en wil het daar graag over hebben.

Waarom communiceren we niet vanzelf geweldloos?

De meeste mensen zijn (deels) afgesneden van hun gevoelens en behoeften.  Niet omdat we dat willen, maar vaak leren we in onze kindertijd om vooral met de behoeften van anderen rekening te houden, en in mindere mate met die van onszelf. Het is een manier van overleven, zo zorgen we ervoor dat we 'veilig' zijn ten opzichte van de mensen om ons heen. Ook tijdens de opvoeding krijgt ons hoofd meestal meer aandacht dan onze emoties.

Als ons iets pijnlijks overkomt reageren we vaak emotioneel en kritisch, zowel naar binnen (innerlijke criticus!) als naar buiten. Onze reactie is een weergave van onze frustratie en een gevolg van een gebrek aan goed kunnen vertellen wat we voelen of welke behoefte we hebben.

GWLC is een model waarin je stap voor stap leert om je échte gevoelens en behoeften te benoemen. En vanuit daar een duidelijk verzoek te doen.

Het model van GWLC is een heel praktisch model en volgt altijd deze 4 stappen:

Waarneming, Gevoel, Behoefte, Verzoek.

Klinkt simpel toch?

Waarneming

“Jij laat ook altijd je schoenen in de gang slingeren!”

Dit is wolventaal. Waarnemen vanuit wolventaal herken je zo:

• Er wordt niet echt geluisterd en gekeken met een oordeel.
• Er wordt ingevuld wat het gedrag van de ander betekent.
• Er wordt gereageerd vanuit oude gewoonten, denkpatronen en uitgangspunten.
• Er wordt geformuleerd in zwart-wit-termen (Altijd! Nooit!).

Het is een taal die de verantwoordelijkheid voor ons eigen leven en handelen afschuift (op anderen en omstandigheden).

Gevoelens en Quasigevoelens

“Ik heb het gevoel dat jij me bekritiseert!”

Gevoelens uiten vanuit wolventaal herken je door:

Voelen is voor de meeste mensen niet makkelijk. Of mensen zijn ‘gestopt’ met voelen omdat ze aanvoelden (destijds) dat hun gevoel niet geaccepteerd werd of welkom was. Of omdat ze zoveel pijn hadden dat ze zich er geen raad mee wisten. Anderen worden overspoeld door gevoelens.

Het is belangrijk je gevoelens goed te kunnen (h)erkennen en van elkaar te kunnen onderscheiden, omdat ze iets over onszelf leren en je aanzetten je behoeften te herkennen en erkennen. Een gevoel is een signaal dat aangeeft of een behoefte wel of niet is bevredigd. Als je niet instaat bent om je innerlijke gevoelens en behoeften te benoemen en te onderscheiden dan is het moeilijk om er adequaat mee om te gaan. En dat wordt meestal afgereageerd op anderen of externe omstandigheden.

Oke, gevoelens benoemen is dus belangrijk. Klinkt simpel.  Maar vaak reageren we vanuit ons hoofd, dénkend dat we een gevoel benoemen.

“ Ik heb het gevoel dat ik het volledig verprutst heb……”,

“Ik voel me verraden….”

Hier worden geen gevoelens benoemd. Het is een oordeel, gevormd vanuit gedachten: (ik heb schuld aan de situatie / de ander is een verrader…..) We noemen dit ook wel quasi-gevoelens: quasi-gevoelens bevatten een oordeel, een interpretatie. Het is dus belangrijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen quasi-gevoelens en gevoelens.

Omdat onze kennis van de woorden die gevoelens omschrijven vrij beperkt is doen we er goed aan onze gevoelens-woordenschat uit te breiden.

Behoeften:

“Ik wil dat je eindelijk eens je mond houdt!”

Behoeften formuleren vanuit wolventaal:

Vaak zijn we nog verder afgesneden van onze behoeften dan van onze gevoelens. Het gaat daarbij om behoeften die direct te maken hebben met de belangrijkste menselijke behoeften, zoals: gezien worden, er toe doen, mogen zijn wie we zijn, mogen voelen wat we voelen, erkenning, acceptatie, ruimte en wederzijdse ondersteuning.

Dit levert problemen op, want:

• we kunnen geen keuzes maken die voor ons belangrijk zijn,
• we baseren onze behoeftes op de behoeftes van de ander; wat wil de ander?
• we vervreemden van onszelf,
• we reageren vanuit autoritair gedrag,

Als wíj al niet weten wat onze behoeften zijn, hoe moet een ander dat dan weten?

We zijn uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor het bevredigen van onze behoeften, want als je dat bij een ander legt ben je dus afhankelijk van een ander. Je kan natuurlijk wel vragen of iemand je tegemoet wilt komen bij het bevredigen van je behoeften. Maar dan moet je ze wel duidelijk kunnen maken, anders schiet het niet op.

Verzoek

“Luister nou eindelijk eens naar wat ik zeg!”

Verzoeken in wolventaal:

We verwachten vaak van de ander dat hij/zij zich bekommert om onze behoeften, terwijl we er zelf niet voor gezorgd hebben ze te herkennen. Met het benoemen van onze behoeften maken we voor onszelf duidelijk wat we voelen en nemen we daar zelf de volledige verantwoordelijkheid voor.

Maar als een verzoek onduidelijk is, of overkomt als een eis, dan komt de behoefte bij de ander als een bedreiging over. De kans op weerstand is groot. En terecht, want uiteindelijk ben je vooral zelf verantwoordelijk voor het invullen van je eigen behoeften.

De eerste stap is dus je behoeften herkennen en erkennen. Dan kan je vervolgens een concreet en bespreekbaar verzoek formuleren dat aan je behoefte tegemoet komt.

Model van geweldloze communicatie:

De waarneming, feitelijk, (W)

Het gevoel dat de waarneming oproept, (G)

De behoeften die achter die gevoelens liggen, (B)

Het verzoek en het handelen, (V)

Hoe doe je dat nu wél goed?

Let er als verteller enorm goed op dat je deze stappen volgt en het simpel houdt. Geen lange verhalen of uitwijdingen, geen uitstapjes naar ‘al die keren dat dit ook al zo ging’. Gewoon, deze 4 stappen doorlopen én goed nadenken over wat je nu echt voelt, welke behoeften je hebt en wat je aan de ander wilt verzoeken.

Als luisteraar luister je zonder oordeel, blijf je in contact en herhaal je steeds wat de ander vertelt. Zo blijf je het meeste nabij en help je de ander de stappen te doorlopen.

Zie het schema hiernaast.

Dus bijvoorbeeld:

• Waarneming: Je bent later dan we hebben afgesproken
• Gevoel: Ik voel me niet belangrijk
• Behoefte: Ik heb er behoefte aan dat ik merk dat onze afspraken voor jou ook van waarde zijn
• Verzoek: Zou je er op willen letten dat je een volgende keer echt op tijd komt?

Je zult zien dat het nog niet zo makkelijk is als je denkt. Want het benoemen van echte gevoelens en behoeften kan best een klus zijn.  Daarom heb ik wat hulpbladen gemaakt, waarop allerlei soorten gevoelens en behoeften staan. Beetje klein? Je kunt ze ook downloaden. Als het jullie lukt zullen we veel minder irritaties zijn!

Succes!